Билік шекаралық елді-мекенде тұратын халықты әлеуметтік қорғау мәселелері және қолданыстағы қолдау мүмкіндіктері туралы мәлімдеді, деп хабарлайды Aqnews.kz
«Жалпы үкімет шекара маңындағы аумақтарды дамыту бойынша тиісті жұмыстар жүргізуде, бұл ретте оларды дамыту елдің барлық салалары мен салаларын дамытуға бағытталған қолданыстағы бағдарламалық құжаттар шеңберінде жүзеге асырылады. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес Қазақстан Республикасының ауылдық аумақтарын дамытудың 2023 – 2027 жылдарға арналған тұжырымдамасына шекара маңындағы аумақтарды дамыту бойынша жеке бөлімді енгізу бөлігінде өзгерістер мен толықтырулар енгізілді», - деп жауап берді премьер-министр Олжас Бектенов сенат депутаттарының сауалдарына.
Ол осы құжаттар шеңберіндегі шаралар экономиканы, инфрақұрылымды, туризмді, шекара маңындағы сауданы дамыту, жұмыс орындарын құру, мемлекеттік шекараны кесіп өту орындарын жайластыру және басқа да мәселелерді шешуге бағытталғанын айтты.
«Атап айтқанда, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымды дамыту, шекара маңындағы аумақтардың республикалық және жергілікті маңызы бар жолдарын салу, реконструкциялау және жөндеу, шекара маңындағы елді мекендердің тұрғындарына бизнес-бастамаларды, оның ішінде ауыл шаруашылығы саласындағы бастамаларды қолдауға арналған гранттар беру, туризмді және трансшекаралық туристік маршруттарды дамыту үшін жағдайлар жасау бойынша шаралар кешенін қабылдау жөніндегі бірқатар іс-шаралар және тағы басқалар көзделген», - деп хабарлады үкімет басшысы.
Табиғи-климаттық жағдайлары күрделі шалғайдағы шекара маңындағы аудандардың тұрғындары үшін жалақыға үстемақыны еңбек өтілін есептеудің ерекше нормаларын енгізу мәселесі пысықталуда. Шекараларда автомобиль өткізу пункттерін жайластыру, жаңғырту және техникалық жарақтандыру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Сондай-ақ, тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасында шалғай ауылдарда өз қызметкерлері үшін жалға берілетін үйлер салған жұмыс берушілердің шығындарын субсидиялау жөніндегі шаралар көзделген, бұл ретте шекара маңындағы аумақтарда басым тәртіппен сатып алу құқығынсыз жалға берілетін тұрғын үйді салу көзделетін болады, деді премьер.
«Ауыл – Ел бесігі» бағдарламасы аясында шекара маңындағы ауылдарда әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымды дамытуға ерекше көңіл бөлінеді. Мәселен, 2019 – 2023 жылдары республикалық бюджет қаражатынан Т108,8 млрд сомасына денсаулық сақтау, білім беру, мәдениет, спорт, электрмен, жылумен, газбен, сумен жабдықтау объектілерін және жолдарды салу, реконструкциялау мен жөндеу бойынша 1795 жоба іске асырылды, ал 2024 жылы 170 жобаны іске асыруға Т36,6 млрд бөлінді, бұл «Ауыл – Ел бесігі» бағдарламасын жалпы қаржыландырудың 20 % астам қаражатты құрайды, деп мәлімдеді Бектенов.
Үкімет басшысы депутаттық сауалда айтылған «Ауыл аманаты» бағдарламасы шеңберінде шағын кредиттер берудің бірыңғай шарттары көзделгенін, ол бойынша шекара маңындағы ауылдардың тұрғындары оған тең дәрежеде қатыса алатынын және осы бағдарлама шеңберінде өнімдерді өткізуді және қайта өңдеу үшін шикізат тапсыруды қамтамасыз ету үшін зәкірлі ауыл шаруашылығы кооперативтері құрылатынын, оларға шекара маңындағы аумақтардың тұрғындары да қатыса алатынын атап өтті.
«Бұдан басқа, электрондық түрде микрокредит алуға өтінім беру үшін микрокредит берудің ақпараттық жүйесін енгізу мәселесі пысықталуда (бүгінгі күні өтінімдер қағаз жеткізгіште қабылданады). Бұл ауыл тұрғындарының, оның ішінде шекара маңындағы аумақтарда тұратын халықтың шағын кредитке өтінім беру үшін облыс орталықтарына баруға жұмсалатын қаражатын үнемдеуге мүмкіндік береді», - деді премьер-министр.
Бектенов шекара маңындағы елді мекендерге инвестициялық салымдардың тартымдылығын арттыруға және шығыстарды өтеу үлесін ұлғайтуға қатысты басымдықтар ұсыну аумақтық қағидатын есепке алмай, мемлекеттік қолдау шараларын алушылардың санаты бойынша жүзеге асырылатынын айтты.
Оның ақпараты бойынша, инвестициялық жобаларды іске асыру мақсатында мынадай мемлекеттік қолдау шаралары көрсетіледі:
жабдықтардың, оның жинақтауыштарының және қосалқы бөлшектерінің импортына, сондай-ақ шикізат пен материалдарды әкелуге кедендік баждың салынуынан босату;
шикізат пен материалдарды әкелуге салынатын қосылған құн салығынан ( ҚҚС) бес жыл мерзімге босату;
инвестициялар көлемі кемінде 2 млн айлық есептік көрсеткіш (АЕК) (2024 жылғы жағдай бойынша Т7,3 млрд) болатын жаңа өндірістер құру кезінде инвестициялар көлемінің 30 % аспайтын мөлшердегі заттай гранттар, КҚС-тан және жер салығынан 10 жылға босату;
инвестициялар көлемі кемінде 5 млн АЕК (2024 жылғы жағдай бойынша Т18,460 млрд) болатын жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңарту кезінде сегіз жылға мүлік салығынан босату;
КҚС-тан үш жылға босату және тағы басқа.
«Аталған қолдау шаралары өз қызметін елдің шекара маңындағы аумақтарында жүзеге асыратын кәсіпкерлерге де қолданылады», - деді премьер.
Ал шекара маңындағы елді мекендерге инвесторларды тарту есебінен өндіріс көлемін ұлғайту бойынша облыстардың әкімдіктері инвестициялық жобаларды іске асыру жөніндегі шараларды қабылдауда екендігін айтты.
«Мысалы, Алматы облысының шекара маңындағы Ұйғыр ауданында түрлендірілген крахмал өндіретін зауыт пен жылыжай салу бойынша инвестициялық жоба іске асырылуда («Катада Trans Group» ЖШС, Т42,5 млрд сомасына, 86 жұмыс орны құрылады). Сондай-ақ келешекте заманауи мал шаруашылығы кешенін салу жобасы іске асырылатын болады («KS Genetics Kazakhstan» ЖК, Т24 млрд сомасына, 150 жұмыс орны құрылады). Жамбыл облысының Қордай ауданында «Korcem» ЖШС сингапурлық компанияның қатысуымен цемент өндіру бойынша инвестициялық жобаны іске асыруда (жобаның құны Т50 млрд)», - деп мәлімдеді үкімет басшысы.
Сонымен қатар, Бектеновтің айтуынша, ауданда «Monterra Qasaqstan» ЖШС-ның неміс компаниясының қатысуымен тау-кен металлургия комбинатын салу және алтын кен орындарын игеру бойынша инвестициялық жобасы іске асырылуда (жобаның құны Т832 млрд, жобаның жылдық қуаты 10 тонна алтын, жаңа 500 жұмыс орны құрылады).
«Түркістан облысының Жетісай, Сарыағаш аудандарында мақта-қағаз өнімдерін қайта өңдеу зауытын және тоқыма фабрикасын салу үшін Өзбекстан Республикасының «Global Textile», «Gurlan Global Teks» және «Tulpar Textille» компанияларымен келіссөздер жүргізілуде. Осыған ұқсас инвестициялық жобалар басқа өңірлерде де іске асырылуда», - деп хабарлады премьер-министр.
Және Бектенов кепіл мүлкінің өтімсіздігіне байланысты кредиттік ресурстардың қолжетімсіздігіне қатысты сұраққа жауап берді.
«Қазіргі уақытта мемлекеттік қолдаудың ұсынылатын шаралары шеңберінде кредитті кепілмен қамтамасыз ету бойынша баламалы шарттар қаралып, іске асырылуда. Мәселен, «Ауыл аманаты» бағдарламасы бойынша микрокредитті қамтамасыз ету кезінде үміткердің республиканың басқа елді мекендерінде (облыс орталықтары мен қалаларында) орналасқан кепілмен қамтамасыз ету ретінде өзге тұлғаның мүлкін ұсынуға құқығы бар. Сонымен қатар Ақтөбе облысында пилоттық режимде тауарлық пайызсыз кредит беру тетігі іске асырылуда. Айталық, ірі шаруа қожалықтары ауыл тұрғындарына ірі және ұсақ малды кепілсіз береді. Тауарлық кредиттің басты ерекшелігі бюджет қаражатының пайдаланылмауы, кредитті қайтару ақшалай түрде емес, алынған төлден қамтамасыз етілетіні болып табылады. Бұл ретте кредит берудің бұл түрі бірінші кезекте халықтың әлеуметтік жағынан осал топтарына, сондай-ақ кепіл мүлкі бойынша мәселені шешуге бағытталған», - деді Бектенов.
Бұдан басқа, екінші деңгейдегі банктердің кредиттері бойынша кепілмен қамтамасыз ету жеткіліксіз болған жағдайда, «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ арқылы ішінара кепілдік беру құралы іске асырылады, онда кепілдіктің ең жоғары мөлшері мынаны құрайды:
– кредит сомасының 85 %, Т360 млн дейін;
– кредит сомасының 70 %, Т600 млн дейін;
– кредит сомасының 50 %, Т3,5 млрд дейін.
«Бұл ретте өз қызметін моно-, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендерде іске асыратын кәсіпкерлер үшін кепілдік салалық шектеулерсіз беріледі», - делінген үкімет басшысының жауабында.
Сонымен қатар, ол елді мекендердің кеңжолақты интернетке қолжетімділігі туралы да айтып өтті. «Қолжетімді интернет» ұлттық жобасы шеңберінде Қазақстан Республикасының 17 өңірінде 3010 елді мекенді (оның ішінде шекара маңындағы 71 АЕМ, 44 мың адамды қамти отырып) талшықты-оптикалық байланыс желілері арқылы жоғары жылдамдықты интернет желісіне (≥ 100 Мбит/с) қосу жұмыстары жүргізілуде, «Соңғы мильді» субсидиялау жөніндегі жоба шеңберінде 1123 АЕМ (оның ішінде шекара маңындағы 514 АЕМ) талшықты-оптикалық байланыс желілері арқылы жергілікті желілерді салу болжануда және ағымдағы жылы Starlink жүйесін пайдалана отырып, шалғайдағы ауылдық мектептерді қосу жөніндегі пилоттық жоба шеңберінде елдің 1993 мектебін (оның ішінде шекара маңындағы 602 АЕМ-дегі мектептерді) қосу жоспарлануда, деді.
Үкімет басшысының айтуы бойынша, цифрлық интерактивті карта әзірленуде, онда қолжетімді байланыс технологиялары, байланыс қызметтерін ұсынатын операторлар, Қазақстан Республикасының елді мекендерінде Интернет желісіне кеңжолақты қолжетімділікті қамтамасыз етудің жоспарланып отырған жобалары, сондай-ақ ұялы байланыс сапасын бақылау нәтижелері туралы ақпарат қамтылатын болады.
Жалпы стратегиялық бағыт ретінде шекара маңындағы аумақтарды дамыту және олардың рөлін күшейту мәселелері үкіметтің тұрақты бақылауында.
Айта кетсек, сенат депутаттары А. Өтеғұлов, С. Арубаев, О. Булавкина, Л. Рысбекова 9 ақпанда жолдаған сауалнамасында төмендегі мәселелерді ұсынған болатын:
1) «Ауыл – Аманаты» бағдарламасы аясында жүзеге асырылатын жобалар арасында, шекаралас елді мекендер үшін ерекше артықшылықтар беруді қарастыру;
2) Шекаралас елді мекендерге инвестициялық салымдардың тартымдылығын арттыру үшін, шығыстардың өтеу пайызын салыстырмалы түрде жоғарылату;
3) Шекарада орналасқан ауылдық елді мекендерге инвесторлар тарту арқылы өндіріс күшін ұлғайту мәселесін қарастыру;
4) Ауыл кәсіпкерлігін дамытудың негізгі проблемасы ол, кепіл мүлкінің өтімсіздігіне байланысты кредиттік ресурстардың қолжетімсіздігі. Осыны ескере отырып, басқа альтернативті кепіл түрлерін қарастыру;
5) Елді мекендердің цифрлық картасын әзірлеп, шекарадағы елді мекендерге бірінші кезекте кең жолақты интернет желісіне қолжетімділік мәселесін шешу.
Билік шекаралық елді-мекенде тұратын халыққа қандай көңіл бөлмекші
