Басқан жері сықырлаған Арқаның қысы Абайдың «Қыс» өлеңімен қатар, Ақселеу Сейдімбектің «Қазақ әлемі» атты таным туындысын еске салады. Қаңтар аттан ауып бара жатып «боз тоқтыда құйрық қалды, бозша қызда бұғақ қалды, қырлан, ақпан, қырлан!» деп ызалы аманат қалдырған деседі. «Мен елді титықтата алмадым, қалғанын сен тындыр» дегенін жазады жарықтық Ақселеу. Мұнша кәрленген ақпан оңай тиген жоқ биыл, «шықпа, жаным, шықпалаған» жұрт Ұлыстың ұлы күнін тағатсыздана күтіп отыр. Түнді бір жеңген Күн көтеріліп алған соң қоймайды, Наурыздан соң жаз деймін деп жаңа жылдан үміттенеді. Әлихан Бөкейханның «тірі болсақ, алдымыз – үлкен той» дегеніндей, жаңа жылдан, жарық таңнан үміттенбегенде қайтеді адам.
«Ол күнде жүзіне ықпалы қандай болса, мәдениеті одан төмен болмаған.
Қазақ даласы 1925 жылға дейін Наурыз мейрамына қатты мән бергенін келтіріп, дәл осы жылы бұрынғы «Еңбекші Қазақ», бүгінгі «Egemen Qazaqstan» газетінің бірінші бетіндегі Наурыз мерекесімен құттықтаудан үзінді ұсынады:
«Қыс өтіп, қар кетіп,
Шырайлы жаз жетіп,
Шаруаның кенелген,
Мейрамы ежелден,
Құтты болсын бұл Наурыз!» делінген онда. Содан беріде қазақ жұрты жыл басын 62 жыл атап өтпей, ақырында 1988 жылы бір-ақ тойлағаны белгілі.
Ақаң сол екі ортада ұмытылуға айналған біраз жөн-жоралғыны қаперлейді. «Қазақ әлемі» кітабына ден қойсаңыз, талай жайттан хабардар боласыз. «Ұлыс тойы түн ортасы ауа басталады. Бұл түн – Қызыр түні (Қыдыр түні) аталады. Халықтың наным-сенімінде Қызыр қасы-көзін жапқан қарт адам болса керек. Қызыр атаны бақ жетелеп жүреді екен», дейді.
«Қызыр дарымай бақ қонбайды» деп сенген қазақ жастары бұл түні түрлі ойын-сауық ұйымдастырған. Оның бірі – Жандықуыршақ. Ол үшін ауыл жастары асау тайынша таңдап, үстіне ескілеу ашамай салып, оған құрымнан қарақшы-қуыршақ мінгізіп, құйрығына бос шелек байлап: «Ұлыс таңы атып қалды, бар, елге хабар бер», деп ауыл ішіне қоя береді. Арғы жағы белгілі, бұл түні ауыл ұйықтамайды деген сөз. Бұл – ескі салт, ғылыми-техникалық заманда өмір сүруші біз қандай ойын-сауық, қызықты дүние ұсына аламыз? Оны да ойласып қойған артық емес.
